Hyrje

Universiteti i Parmës që nga viti 2002 udhëheq në Shqipëri, në një ndër qytetet më të vjetër të botës antike, në qytetin e Durrësit, një projekt bashkëpunimi me mbështetje teknike e shkencore në shpëtimin e pasurisë marramëndëse të trashëgimisë arkeologjike të këtij qyteti. Durrësi është themeluar nga grekët në vitin 627 para K; ka qenë kryeqytet provincial i perandorisë romake dhe bizantine, ka kaluar më pas nën ndikimin venecian dhe anzhuin dhe së fundmi nën ndikimin turk. Historia dhe kultura e qytetit është e lidhur ngushtë me historinë dhe kulturën e Italisë. Bashkëpunimi mes palës shqiptare dhe asaj italiane në Durrës është ndërtuar  në kuadër të ekspeditave arkeologjike italiane jashtë Italisë dhe është mbështetur nga Ministria e Punëve të Jashtme Italiane dhe programi UNOPS e PASARP i Kombeve të Bashkuara në kuadrin e zhvillimit të burimeve njerëzore në Shqipëri. Me kërkesën e autoriteteve shqiptare aktivitetet e Universitetit të Parmës janë drejtuar në mënyrë të veçantë në realizimin e ndërhyrjeve në sektorin e tutelës, të restaurimit dhe të promocionit kulturor, i cili do të ndihmojë më tej në formimin dhe rifreskimin e njohurive të punonjësve dhe teknikëve shqiptarë. Gjatë v. 2003-2004 përveç arritjeve të tjera, u arrit të realizohej një sistem programacioni dhe menaxhimi për zhvillimin urban dhe nëpërmjet platformës G.I.S. u realizua harta e shpëtimit të zonave arkeologjike të qytetit. Në vitin 2004 Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve e Republikës së Shqipërisë kërkoi mbështetjen e Universitetit të Parmës për rifunksionimin e amfiteatrit madhështor romak i ndërtuar në shek. II pas K. Amfiteatri është zbuluar në vitin 1966 nga arkeologët shqiptarë, por fatkeqësisht është pjesërisht i gërmuar. Ministria e Punëve të Jashtme Italiane e mirëpriti këtë kërkesë si një projekt pilot duke e bashkëfinancuar në vitin 2004, 2005, 2006, 2007 dhe 2008 me misionin arkeologjik italian në Durrës (projekti Pilot UNIPR-MAE D.G.P.C.C. uff.V "Projektimi dhe realizimi i Parkut Arkeologjik Urban në Durrës"). Porti kryesor i Shqipërisë dhe qyteti i dytë i vendit për nga numri i banorëve, do të jetë në të ardhmen një shtysë e fortë për ndërtimin e koridorit 8, aksi që do të lidh Durrësin me Stambollin nëpërmjet Ballkanit, siç ka qenë dymijëvjet më parë në antikitet Via Egnatia. Në këtë të ardhme të afërt monumenti madhështor, me një kapacitet rreth 20.000 spektatorë, mund të rikthehet në kohë për të mirëpritur spektakle dhe ngjarje kulturore për një prespektivë sociale zhvillimi të ekulibruar dhe paqësore. Universiteti i Parmës ka vënë në dispozicion të këtij projekti kopetencat shkencore e teknike të docentëve të saj, kërkuesve shkencorë dhe të studentëve të fakultetit të Letërsisë dhe Filozofisë (për sondazhet arkeologjike), të Arkitekturës (për relievët dhe për restaurimin e monumenteve) dhe rrjetin ndëruniversitar të Arkeometrisë (fakulteti i Shkencave të Parmës, fakulteti i Inxhinjerisë së Modenës dhe Reggio Emilia-s, fakulteti i Shkencave të Romës, La Sapienza). Ekipi i specialistëve drejtohet nga Prof. Sara Santoro koordinatore e projektit; nga Prof. Giandebiaggi e Blasi për relievin arkitektonik dhe planifikimin e restaurimit; Toro për sondazhet përcaktuese të gjeofizikës; Casoli dhe Leonelli për sondazhet arkeometrike të restaurimit të pikturave dhe mozaikëve. Gjatë punës në vitin 2004 dhe 2005 janë realizuar relieve në linja të përgjithëshme për restaurimin dhe gërmimet arkeologjike, të cilat kanë patur për qëllim konstatimin e planimetrisë dhe njohjen e fazave të braktisjes dhe shkatërrimit të amfiteatrit. Në vitin 2006 monumenti është bërë objekt edhe i një programi tjetër, qëllimi i të cilit ishte nxitja e proçesit të internacionalizmit të sistemit ndëruniversitar italian të MIUR “Relievi i amfiteatrit të Durrësit: njohja e një monumenti për vlerësimin e trashëgimisë kulturore botërore". Ky program drejtohet nga Universiteti i Parmës; fakulteti i Arkitekturës, fakulteti Politeknik i Tiranës, Instituti i Monumenteve të Kulturës dhe Instituti i Arkeologjisë, Tiranë, Bashkia e Durrësit, kordinator i programit Prof. Paolo Giandebiaggi. Në të gjitha fazat e këtij projekti marrin pjesë studentë dhe kërkues shkencorë italianë dhe shqiptarë. Ky projekt përbën një mundësi të jashtëzakonshme në formimin e një niveli të lartë në sektorët e ndryshëm të arkeologjisë, të restaurimit të monumenteve dhe të bashkëpunimit kulturor ndërkombëtar.

Drejtoresha e Misionit Arkeologjik Italian në Durrës dhe përgjegjëse e "Projektit Durrës"

Prof. Sara Santoro